Om de dreigende personeels-tekorten in de ziekenhuizen het hoofd te bieden, moet de productiviteit fors omhoog. Dat kan door meer processen te stroomlijnen en vooral door te digitaliseren, denkt ING.
Als ziekenhuizen niets veranderen aan de wijze waarop ze werken, dreigt er een immens personeelsprobleem. Uit berekeningen blijkt dat de zorginstellingen in 2040 170.000 medewerkers meer nodig hebben dan nu. En dat terwijl de beroepsbevolking met 500.000 personen afneemt.
Het is niet realistisch om te veronderstellen dat al dat personeel gevonden kan worden, stelt ING in een studie naar de knelpunten. Nu al hebben de ziekenhuizen een tekort. De oplossing moet gevonden worden in een hogere arbeidsproductiviteit van het personeel. Nu groeit die met 0,4 procent per jaar. Dat kan gemakkelijk naar 1 procent als er gebruikt gemaakt gaat worden van digitalisering in de zorg, aldus de bank.
Als de jaarlijkse productiviteit met 1 procent stijgt in plaats van 0,4 procent, scheelt dat 60.000 banen in 2040, berekende ING. Dat soort besparingen is mogelijk, laten voorbeelden uit onder meer Zweden en Engeland zien.
Hard nodig
De omslag is hard nodig, zegt Jan Willem Spijkman, sectorbanker zorg bij ING. ,,In het hoofdlijnenakkoord van het kabinet is afgesproken dat de zorgkosten van de ziekenhuizen in 2021 niet meer stijgen. Maar de zorgvraag stijgt jaarlijks met 3 procent, vooral vanwege de vergrijzing.”
De afspraak om de kosten te beheersen, knelt nu al op sommige plekken. Een paar ziekenhuizen hebben al opnamestops ingevoerd omdat het budget dat ze op jaarbasis van de verzekeraar krijgen op is. ,,Voor spoedeisende hulp geldt dat uiteraard niet”, zegt Spijkman. ,,Maar wel voor planbare hulp, zoals een nieuwe heup.”
Geen wonder dat ziekenhuizen naarstig op zoek zijn naar mogelijkheden om kosten te besparen. En daarbij wordt veel verwacht van digitalisering, waarmee de afgelopen jaren veel vooruitgang is geboekt. ,,Als je de communicatie met patiënten en met zorgaanbieders bestudeert, blijken die processen nauwelijks gedigitaliseerd. Daar is nog veel winst te boeken”, aldus Spijkman.
Afspraak
,,Kijk naar de manier waarop een afspraak tot stand komt. Eerst moet je met de huisarts bellen voor een afspraak. Daarna bel je met het ziekenhuis en kun je over een paar weken langskomen. Daar zit je weer een tijd in de wachtkamer. Recepten worden nog per fax gestuurd. En als je naar een ander ziekenhuis gaat, krijg je een cd-rom mee met je patiëntgegevens.”
Spijkman verwacht vooral voordelen bij mensen met chronische aandoeningen. ,,Mensen kunnen thuis zelf hartfilmpjes maken of hun bloeddruk meten.” Die gegevens kunnen vanuit huis naar het ziekenhuis worden gestuurd en daar worden bekeken door de behandelend arts. Dat scheelt een ziekenhuisbezoek. ,,Het blijkt dat patiënten dit soort handelingen liever thuis of bij de huisarts doen dan in het ziekenhuis”, aldus Spijkman.
Door betere monitoring kan sneller worden ingegrepen als iets fout dreigt te gaan. Dat levert ook een besparing op, omdat ziektes en kwalen vroegtijdig worden aangepakt. Dit soort laaghangend fruit is redelijk makkelijk te plukken en levert direct een besparing in de zorgkosten op.
Toch staat de digitalisering in de zorg nog in de kinderschoenen. Dat heeft verschillende oorzaken, zegt Spijkman. ,,Ziekenhuizen worden betaald voor de zorg die ze zelf leveren. Digitalisering betekent in de praktijk dat er minder zorg in het ziekenhuis verleend wordt. Dat scheelt omzet, terwijl de instellingen wel moeten investeren in digitalisering van de zorg buiten het ziekenhuis.”
Geen prettige combinatie
Hogere kosten en minder omzet, dat is geen prettige combinatie. Een aanpassing in de bekostiging zou helpen. Een ander probleem is dat veel ziekenhuizen zelf een systeem opzetten dat niet communiceert met systemen van andere spelers in de zorgketen. ,,Op veel plekken is men bezig het wiel uit te vinden”, zegt de sectorbanker.
ING pleit in het rapport voor bovenregionale samenwerking via één platform. Dat zou georganiseerd kunnen worden rond de academische ziekenhuizen. ,,Er moeten standaarden komen zodat patiëntgegevens makkelijk kunnen worden uitgewisseld”, zegt Spijkman. Als die goed loopt, kunnen de vier tot zeven bovenregionale platforms ook met elkaar patiënteninformatie delen.
Als de digitalisering slaagt, zal dat tot een daling leiden van het aantal patiënten dat de polikliniek bezoekt. Ook zijn er minder ziekenhuisbedden nodig omdat patiënten eerder naar huis kunnen als ze digitaal gevolgd worden, of helemaal niet meer in het ziekenhuis terechtkomen.
